Η περιοχή του Κιλκίς αποτέλεσε θέατρο πολεμικών συγκρούσεων στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στον τόπο μας έλαβαν χώρα κρίσιμες μάχες με βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες ζωές.
Νοτιοανατολικά του οικισμού Κρηστώνης βρίσκεται το στρατιωτικό κοιμητήριο με ταφές πεσόντων στρατιωτών και αξιωματικών της Βρετανικής Κοινοπολιτείας.
Πρόκειται για άντρες που πήραν μέρος στις επιχειρήσεις του μετώπου Δοϊράνης κυρίως την περίοδο 1917-1918, άλλων που πέθαναν νοσηλευόμενοι στα στρατιωτικά νοσοκομεία της περιοχής ή έπεσαν στα πεδία των μαχών του συγκεκριμένου Μετώπου. Μέχρι το 1921 υπήρχε βρετανικό κοιμητήριο και στο Μεταλλικό (Gianes) με 520 ταφές. Το νεκροταφείο αυτό καταργήθηκε επειδή δεν πληρούσε τις κατάλληλες προϋποθέσεις διατήρησης των τάφων σε καλή κατάσταση καθώς βρισκόταν σε χαμηλό επίπεδο και η επισώρευση υδάτων θα είχε επιπτώσεις στη διατήρησή τους.
Σχεδιασμένο το 1921 από τον Βρετανό αρχιτέκτονα sir Robert Lorimer, το νεκροταφείο ακολουθεί τις βασικές αρχές που εφαρμόζονται και στα υπόλοιπα συμμαχικά νεκροταφεία της περιοχής. Περιβάλλεται από χαμηλού ύψους και επιμελημένης κατασκευής λιθόκτιστο περίβολο. Οι ταφές εκτείνονται σε στοιχισμένες σειρές, δεξιά και αριστερά, κατά μήκος ενός κεντρικού διαδρόμου.
Ο κεντρικός αυτός διάδρομος οδηγεί στην νότια πλευρά σε πέτρινο ηρώο με κωνική μορφή, η κορυφή του οποίου επιστέφεται με το σύμβολο του σταυρού. Στη βόρεια πλευρά κορυφώνεται με την παρουσία μαρμάρινου βωμού με αναθηματική επιγραφή, που πατά σε χαμηλό βάθρο με λίγους αναβαθμούς και αναφέρει ‘’Their name liveth for evermore’’ (‘’Το όνομά τους θα ζει για πάντα’’). Σε τετράγωνες πλάκες αναγράφονται τα στοιχεία των νεκρών και συχνά η ιδιότητα με την οποία υπηρετούσαν στο στράτευμα. Σε περίπτωση μη ταυτοποίησης του νεκρού υπάρχει η επιγραφή ‘’Ένας στρατιώτης του Μεγάλου Πολέμου γνωστός στον Θεό’’.
Το Κοιμητήριο φιλοξενεί τους τάφους 682 στρατιωτών και αξιωματικών από τη Βρετανία και χώρες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, καθώς και 29 τάφους στρατιωτικών άλλων εθνικοτήτων. Η αρχική του ονομασία ήταν ‘’Στρατιωτικό Κοιμητήριο Sarigol’’, από την παλαιά ονομασία της Κρηστώνης (‘’Σαρηγκιόλ’’ ή ‘’Σαρή Γκιολ’’) την περίοδο των στρατιωτικών συγκρούσεων.
Το Κοιμητήριο είναι προσβάσιμο στους επισκέπτες.
Κοινοπολιτειακό Στρατιωτικό Κοιμητήριο Κρηστώνης
