Τόπος ιερής μνήμης της μαρτυρικής αυτοθυσίας του Γρηγόρη Αυξεντίου για την απελευθέρωση της Κύπρου από τη βρετανική αποικιοκρατία στην έναρξη της ένοπλης δράσης της ΕΟΚΑ, το Ιστορικό Μουσείο – Φυλάκιο, που φέρει τιμητικά το όνομά του, συνδέει το Κιλκίς με τον Κυπριακό Ελληνισμό.
Το συνοριακό φυλάκιο της σημερινής Δημοτικής Κοινότητας Ακρίτα, ένα τσιμεντόκτιστο κτήριο με θάλαμο οπλιτών, μαγειρεία και σκοπιά παρατηρητηρίου, όπου υπηρέτησε στις αρχές του 1950 ως έφεδρος αξιωματικός ο Κύπριος ήρωας, λειτουργεί τα τελευταία εννέα χρόνια ως Ιστορικό Μουσείο – Φυλάκιο.
Το φυλάκιο παραχωρήθηκε κατά κυριότητα στον Δήμο Κιλκίς από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας για τη χρήση του ως Ιστορικού Μουσείου και διαμορφώθηκε ειδικά με χρηματοδότηση της π. ΤΕΔΚ ν. Κιλκίς και του Δήμου Λύσης, υπό την επίβλεψη του Δήμου Κιλκίς. Η προεργασία για τη μετατροπή του σε Μουσείο είχε ξεκινήσει στις αρχές του 2000, με ενέργειες του πρώην Δήμου Δοϊράνης και του κατεχόμενου Δήμου Λύσης Κύπρου.
Τα εγκαίνια του Ιστορικού Μουσείου -Φυλακίου πραγματοποιήθηκαν στις 3 Απριλίου 2016 ενώ έξι μήνες αργότερα στον χώρο του Μουσείου έγινε, με την προσήκουσα επισημότητα, η τελετή προαγωγής, μετά θάνατον, του Γρηγόρη Αυξεντίου στον βαθμό του Αντιστράτηγου από την πολιτική ηγεσία των Υπουργών Εθνικής Άμυνας Ελλάδας και Κύπρου.
Στην είσοδο υποδοχής του Ιστορικού Μουσείου – Φυλακίου ‘’Γρηγόρης Αυξεντίου’’ αναπαριστάται η σπηλιά του Μαχαιρά, στην οποία βρήκε φρικτό θάνατο ο επονομαζόμενος για το θάρρος και την απαράμιλλη ανδρεία του ‘’Αετός του Μαχαιρά’’ στις 3 Μαρτίου 1957, όταν οι Βρετανοί καταδιώκτες του περιέλουσαν με βενζίνη και πυρπόλησαν το κρησφύγετό του.
Στους χώρους του εκτίθενται ο οπλισμός της εποχής, προσωπικά αντικείμενα του ήρωα καθώς και πλούσιο φωτογραφικό υλικό που πλαισιώνεται με ιστορικές πληροφορίες για τη ζωή, την αντιστασιακή δράση που ανέπτυξε ο Γρηγόρης Αυξεντίου για την απελευθέρωση της Μεγαλονήσου από τη Βρετανική κατοχή κατά τη χρονική περίοδο 1955 – 1957, τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ και τους Λυσιώτες συναγωνιστές του.
Αποστολή του Ιστορικού Μουσείου – Φυλάκιου ‘’Γρηγόρης Αυξεντίου’’ είναι να αποτελέσει φάρο γνώσης και ιστορικής μνήμης.
Προτομή του Κύπριου ήρωα και μεγάλου Έλληνα πατριώτη έχει τοποθετηθεί στην πλατεία της Δημοτικής Κοινότητας Ακρίτα.
Ιστορικό Μουσείο – Φυλάκιο “Γρηγόρης Αυξεντίου”
